Wszystkie kategorie aspektu językowego omówione tutaj mogłyby być rozpatrywane ró­wnież. w innej perspektywie, gdzie chodziłoby mniej o stosunki łączące wypowiedź z fikcją, bardziej natomiast o te, które łączą je obie z tym, kto bierze na siebie wypowiedź, z po­dmiotem wypowia d a n i a lub, jak to się zwykle mówi w literaturze, z narratorem. To prowadzi nas do problematyki głosu nar­ratora.                               ^ Narrator jest siłą sprawczą całej konstruk­cyjnej pracy, której przyglądaliśmy się dotąd; a zatem wszystko, co dotyczy tej pracy, mówi nam pośrednio o narratorze. Narrator jest ucie­leśnieniem zasad, z których wypływają sądy wartościujące; on też zataja lub wyjawia myśli poszczególnych postaci, zmuszając tym sposo­bem nas do przyjęcia jego własnej koncep­cji psychologii; on wreszcie wybiera między mową niezależną a zależną, między ładem chronologicznym a powikłaniami czasu. Bez narratora nie ma opowiadania.