Sięgając po to słowo, którego przeciętny literaturoznawca nie darzy uczu­ciem, mniej mamy na myśli stopień ścisłości (z konieczności względnej), jaką osiąga ta dzia­łalność, bardziej za to ogólną perspektywę, którą obiera badacz: jego celem nie jest już opis pojedynczego utworu, pokazanie sensu, lecz ustalenie ogólnych praw, których rezulta­tem jest każdy poszczególny tekst. W obrębie tej drugiej postawy wyróżnić można kilka odmian, często na pierwszy rzut oka bardzo od siebie odległych. Znajdują się tu obok siebie badania psychologiczne lub psy­choanalityczne, socjologiczne lub etnologiczne, nastawione na filozofią lub historię idei. Wszy­stkie o me zaprzeczają autonomicznemu charak­terowi dzieła literackiego i ujmują je jako przejaw praw wobec niego zewnętrznych, praw, które odnoszą się do psychiki lub do społeczeń­stwa albo nawet do „ducha ludzkiego”.