Czysty po­rządek chronologiczny, wyzuty z wszelkiej przyczynowości, panuje w kronice, rocznikach, dzienniku intymnym lub pokładowym. Czysta przyczynowość dominuje w wypowiedzi aksjo- matycznej (w wypowiedziach logika) lub teleologicznej (często w wypowiedziach adwokata czy politycznego mówcy). W literaturze można napotkać odmianę czystej przyczynowości w takim gatunku jak portret albo w innych ga­tunkach opisowych, w których zawieszenie cza­su jest obowiązkowe (przykład charakterystycz­ny — nowela Mała kobieta Kafki). Częstokroć, na odwrót, literatura temporalna odmawia, przynajmniej na pozór, podporządkowania się przyczynowości.