Literatura XX wieku wniosła istotne popra­wki do dawnych wyobrażeń o przyczynowości. Dość często starała się wyzwolić zupełnie spod jej dominacji, ale nawet gdy się jej poddawa­ła, przeobrażała ją znacznie. Z jednej strony, pod koniec XIX stulecia wielu pisarzy zmniej­szyło wydatnie bezwzględną wagę opisywanych wydarzeń: podczas gdy przedtem bohaterskie  czyny, miłość i śmierć były ulubioną domeną |literatury, to wraz z Flaubertem, Czechowem i Joycem zwraca się ona ku mało znaczącym, powszednim rzeczom, a jej przyczynowość przypomina parodię przyczynowości. Z drugiej znowu strony, literatura o fantastycznej po­czątkowo inspiracji zastąpiła, przyczynowość zdroworozsądkową przyczynowością, by tak rzec, irracjonalną; ale choć wkraczamy tu w dziedzinę antyprzy czynów ości, nadal o przy- czynowość chodzi.